I. SƠ LƯỢC HỆ THỐNG THƯ VIỆN TÍCH HỢP KOHA

Koha được tuyên bố là sản phẩm phần mềm nguồn mở (PMNM) đầu tiên, là một hệ thống thư viện tích hợp “hướng mở” đầy đủ tính năng, phát triển đầu tiên ở New Zealand bởi Katipo Communicatinons Ltd; và được triển khai lần đầu vào tháng 1/2000 bởi Horowhennua Library Trust. Hiện tại hệ thống này được bảo trì bởi một nhóm gồm các nhà cung cấp các sản phẩm phần mềm và cán bộ phụ trách Công nghệ Thông tin trong Thư viện ở nhiều nơi thế giới.

Phần mềm Koha có các tính năng hiện đại với bước ngoặt phát triển của cộng đồng thư viện, giúp các thư viện đạt được mục đích đáp ứng nhu cầu của người sử dụng hiệu quả nhất. Koha tích hợp nhiều phân hệ của hệ thống tích hợp hiện đại, các thư viện thành viên của hệ thống thư viện tích hợp có các chính sách chung, điều này cho thấy lợi ích vượt trội của phần mềm mã nguồn mở. Koha hỗ trợ về số lượng tài liệu, hỗ trợ cho việc lưu thông tin thư viện, bổ sung thông tin cho các thư viện thành viên với nhau như: tìm kiếm, thống kê thông tin tài liệu… Phần mềm mã nguồn mở Koha bao gồm nhiều phân hệ và là phần mềm tiên tiến và hữu ích cho người làm công tác thư viện lẫn cho các bạn dùng tin.

1. Tiện ích Hệ thống Thư viện Tích hợp Koha

• Tự động hóa hoàn toàn hoạt động nghiệp vụ: Koha tự động hóa hoàn toàn các chức năng và quy trình nghiệp vụ trong thư viện. Các chức năng nghiệp vụ được kiểm soát bằng những quy trình chặt chẽ, tạo nên một hệ thống tích hợp các chức năng thống nhất. Koha giúp giảm thiểu các công việc trùng lặp, tái sử dụng các kết quả của các bộ phận có liên quan
  
• Xây dựng và kiểm soát nguồn thông tin hiệu quả: Với khả năng đáp ứng các chuẩn về thư viện và công nghệ thông tin trong xử lý và lưu trữ dữ liệu, phần mềm Koha là công cụ hiệu quả để xây dựng các cơ sở dữ liệu thư mục, dữ liệu số, kiểm soát chất lượng các biểu ghi thư mục theo chuẩn MARC21, hỗ trợ xuất - nhập dữ liệu 2 chiều với bất kỳ hệ thống thư viện điện tử nào.
  
• Đưa thông tin lên mạng: Tích hợp Web và Internet, Koha giúp các thư viện dễ dàng đưa kho tài liệu của mình lên mạng. Koha có cơ chế kiểm soát đối với các ẩn phẩm điện tử, giúp bạn đọc có thể khai thác thư viện mọi lúc, mọi nơi.
  

2. Bài học kinh nghiệm
Sau khi nghiên cứu và tìm hiểu hệ thống thư viện tích hợp Koha, tác giả đã nhận thấy rằng đây là một PMNM hữu ích không chỉ cho các Trung tâm Học liệu (TTHL) mà còn rất hữu ích cho cả hệ thống thư viện công cộng, thư viện trường học. Những tính năng nổi bật của Koha cần được giới thiệu cho cán bộ TTHL nhằm sớm ứng dụng và khai thác một cách hiệu quả. Tuy nhiên để triển khai và ứng dụng phần mềm này, TTHL và các Thư viện cần xem xét các mặt sau:

Thuận lợi khi áp dụng Koha

• Tiết kiệm được chi phí trong việc trả phí phần mềm mua bản quyền.
  
• Thuận lợi trong việc quản lý các chức năng của các phân hệ.
  
• Bạn đọc có thể sử dụng cùng chung một cơ sở dữ liệu thống nhất
  
• Tạo uy tín cho Trung tâm, Thư viện phát triển xa hơn và có đẳng cấp hơn.
  
• Xác thực nguồn thông tin rõ ràng.
  
• Ngoài ra, giao diện tra cứu dễ sử dụng nên thu hút độc giả hơn.

Khó khăn khi áp dụng Koha

• Gặp nhiều khó khăn trong công tác quản lý và bảo trì hệ thống.
  
• Hoàn toàn mới đối với thư viện khi áp dụng và triển khai.
  
• Khó có thể khai thác hết được tất cả các tính năng của Koha.
  
• Phải tốn nhiều thời gian để nghiên cứu cũng như ứng dụng.
  
• Chưa có tài liệu hướng dẫn sử dụng hoàn chỉnh.

Tuy có nhiều khó khăn và thách thức nhưng hy vọng rằng trong tương lai không xa TTHL sẽ sớm triển khai và áp dụng hệ thống thư viện tích hợp Koha cho các hoạt động của đơn vị mình tốt hơn.

II. PHÂN TÍCH HỆ THỐNG THƯ VIỆN TÍCH HỢP KOHA

1. Các tính năng chính

• Đáp ứng đầy đủ tính năng hiện đại, tích hợp hệ thống thư viện (ILMS).
  
• Đã giành nhiều giải thưởng về mã nguồn mở.
  
• Dùng trên nhiều nền tảng khác nhau (Platforms): Windows, Linux, Max OS …
  
• Có thể tích hợp đầy đủ tính năng vào giao diện Web.
  
• Sao chép và z39.50 Cataloging. (Sao chép và biên mục z39.50)
  
• MARC21 và UNIMARC cho cán bộ biên mục
  
• Sử dụng như là một tài liệu hay quản lý thư viện số.
  
• Quản lý trực tuyến và giảm các nguồn lực trực tuyến với cùng một công cụ.
  
• Tích hợp nguồn cấp dữ liệu RSS.
  
• Gửi e-mail cho độc giả quá hạn và các thông báo đính kèm.
  
• Tra cứu mục lục trực tuyến OPAC Web dựa trên hệ thống
  
• Tìm kiếm đơn giản, rõ ràng cho tất cả các giao diện người dùng.

2. Một số nhận xét về phần mềm Koha với Phần mềm ILIB mà TTHL Cần Thơ đang sử dụng

Phần mềm Koha và phần mềm ILIB thì hoàn toàn khác nhau về các chức năng kỹ thuật cũng như các nghiệp vụ thư viện. Do là PMNM, hệ thống thư viện tích hợp Koha có đầy đủ các tính năng phục vụ cho công tác thư viện như phần mềm ILIB nhưng các tính năng của Koha có thể tùy chọn, tùy biến để phù hợp với điều kiện của từng thư viện cụ thể.

Mặt khác, Koha là PMNM hoàn toàn miễn phí nên phù hợp mọi loại hình thư viện trong khi phần mềm ILIB là phần mềm thương mại và các thư viện phải chi số tiền lớn mới có thể đưa vào sử dụng.

Khi sử dụng phần mềm Koha, người dùng có quyền sửa đổi, cải tiến, phát triển, nâng cấp theo một số nguyên tắc chung nhất định theo điều khoản quy định trong giấy phép phần mềm nguồn mở (General Public Licence – GPL). Đối với phần mềm ILIB, việc thay đổi các chức năng là không cho phép nếu như không có sự đồng ý của nhà cung cấp

Hệ thống quản lý	ILIB	KOHA
Giao diện	Graphical UI	Web UI
Hệ thống mã nguồn	Mã nguồn đóng	Mã nguồn mở
Cơ sở dữ liệu	Oracle	MySQL
Ngôn ngữ	Java & Oracle scripts	Perl scripts
Web server	Apache, IIS	Apache, IIS
Hỗ trợứng dụng	Windows, Linux	Windows, Linux, Max OS

III. TÓM LẠI

Các hệ thống nguồn mở mà cụ thể ở đây là PMNM Koha có nên được áp dụng cho TTHL, thư viện hay các tổ chức thông tin hay không? Với ý kiến cá nhân tác giả thì các Trung tâm hay các Thư viện nên tập trung nghiên cứu, ứng dụng, áp dụng vào đơn vị mình với từng mục đích cụ thể, vì các PMNM hiện nay là những lựa chọn thích hợp cho hệ thống các thư viện, tổ chức thông tin nói chung cũng như các TTHL, trong đó TTHL - Đại học Cần Thơ cũng không là ngoại lệ trong điều kiện nguồn kinh phí còn eo hẹp như hiện nay.

Phần mềm mã nguồn mở Koha là phần mềm hiện đại, có nhiều tính năng nổi trội hỗ trợ rất hữu ích trong hệ thống thư viện tích hợp, là giải pháp thư viện điện tử cho các thư viện, đáp ứng được yêu cầu của một trung tâm thông tin hiện đại.

Tuy nhiên, để ứng dụng phần mềm Koha có hiệu quả trong các lĩnh vực thư viện nói chung, đòi hỏi các cán bộ lãnh đạo của bộ phận, tổ chức phải có sự nghiên cứu, sáng tạo để sửa đổi, Việt hoá làm cho nó phù hợp với nhu cầu riêng của các tổ chức thông tin, thư viện ở Việt Nam. Ngoài ra, điều này đòi hỏi sự quyết tâm rất lớn từ phía lãnh đạo cho đến các cán bộ nghiệp vụ chuyên môn, đặc biệt là các cán bộ kỹ thuật.

Tài liệu tham khảo

• Baiju M, Migrating a CDS/ISIS based system to Koha
  
• Paul POULAIN, Set Parameters and Migrate Your Data to Koha 2.2
  
• Thomas Dukleth, MARC Holdings, Koha, and Migration
  
• Nich olas Rosasco and Erik Bakke, Koha Architectural Study. Copyright@2005.
  
• Phần mềm nguồn mở: Giới thiệu khái quát / Kenneth Wong, Phet Sayo; Sáng kiến của chương trình Thông tin Phát triển châu Á - Thái Bình Dương của UNDP.
  
• Ngọc Anh, một số suy nghĩ về triển khai ứng dụng và phát triển phần mềm nguồn mở ở địa phương. http://www.dostbinhdinh.org.vn/
  
• Đỗ Thành Dũng, phần mềm nguồn mở-giải pháp đào tạo nguồn nhân lực công nghệ thông tin. http://gralib.hcmuns.edu.vn/gsdl/
  
• Koha bout at http://koha.org/
  

Ths. Nguyễn Văn Bạc
TTHL Cần Thơ